Thực trạng “chuyển mình” của công nghệ

Ngày nay, AI trở thành công cụ hỗ trợ đắc lực nhờ tốc độ và sự tiện ích vượt trội. Tuy nhiên, song hành với sự bùng nổ nội dung số là vấn đề đáng báo động về chất lượng. Những sản phẩm AI tuy được tạo ra một cách nhanh chóng nhưng lại bị đánh giá là sáo rỗng, thiếu chiều sâu và kém hiệu quả. Thực trạng này khiến chúng ta phải đặt ra một câu hỏi lớn: Liệu AI có thực sự là cánh cửa mở ra cơ hội đột phá, hay chỉ là một “cạm bẫy vô hình” giăng sẵn, khiến người dùng sa vào vòng xoáy của sự tiện lợi hời hợt mà bỏ qua giá trị cốt lõi?

Các công cụ AI trở thành vũ khí đắc lực trong kỷ nguyên số

(Nguồn: Pinterest)

Những ảnh hưởng tiêu cực tiềm ẩn

Sự tiện lợi và tốc độ xử lý của AI đang vô tình gieo mầm cho một thế hệ người dùng phụ thuộc vào công cụ tự động, dẫn đến sự suy giảm các kỹ năng cốt lõi như kỹ năng tư duy sâu (Deep Work), kỹ năng kiến tạo ý tưởng, kỹ năng tư duy phản biện và nghiên cứu sâu sắc về một vấn đề. Theo một mẫu nghiên cứu gồm 9000 người trưởng thành tại 9 quốc gia khác nhau về sự lạm dụng AI thì việc phụ thuộc quá nhiều vào kỹ thuật số khiến con người trở nên thiếu kiên nhẫn và lười biếng, từ đó mất đi khả năng tự đưa ra quyết định (Horowitz et al, 2023). Bên cạnh sự suy thoái giá trị cá nhân, việc tiếp xúc thường xuyên với nội dung do AI tạo ra có thể kéo theo những tiềm ẩn rủi ro pháp lý và đạo đức đối với người dùng. Các mô hình AI được xây dựng dựa trên kho dữ liệu khổng lồ (Big Data) từ Internet. Do đó khi AI tạo ra một sản phẩm có nhiều nét tương đồng với tác phẩm gốc mà không ghi nhận nguồn hoặc không được sự cho phép của chủ sở hữu bản quyền, người sử dụng nội dung đó có thể đối mặt với nguy cơ vi phạm pháp luật về sở hữu trí tuệ. Hội thảo Toàn cầu AI2S2, OECD (2023) ghi nhận rằng hiện nay lượng lớn dữ liệu cá nhân đã được sử dụng để huấn luyện và phát triển các ứng dụng AI. Điều này đã khiến nhiều người băn khoăn về tính bảo mật của các hệ thống AI khi chúng xử lý và lưu trữ khối lượng dữ liệu cá nhân khổng lồ.

Đường cong phụ thuộc vào tự động hóa

(Nguồn: ResearchGate)

Việc AI trở thành một trào lưu phổ biến trong giới trẻ đã mang đến sự tiện lợi, nhưng đi kèm là những rủi ro cấp bách như: An ninh thông tin và Thị trường lao động sáng tạo. Với sự tinh vi của AI, các công nghệ giả mạo chuyên sâu (Deep fake) và tin giả (Fake news) do AI dựng nên có thể được tạo ra với độ chân thật cao và lan truyền nhanh chóng trên mạng xã hội. Theo thống kê của Eftsure trong năm 2025, 60% người dùng đã từng bắt gặp một video Deepfake trong vòng 1 năm, chỉ 15% cho biết họ chưa bao giờ gặp video Deepfake. Bên cạnh đó, qua những ảnh hưởng tiêu cực của AI, chúng ta vẫn đang đặt một câu hỏi lớn về tương lai đối với các ngành nghề mang tính sáng tạo như thiết kế đồ họa, nhiếp ảnh thương mại, dựng phim có đang đối mặt với nguy cơ bị AI thay thế. Việc sản xuất hàng loạt những sản phẩm AI dễ dẫn đến sự đồng nhất và mất đi bản sắc cá nhân khiến nội dung trở nên thiếu sự độc đáo và cảm xúc cá nhân, điều này vốn làm mất đi linh hồn cốt lõi của sự sáng tạo.

AI dưới lăng kính của đạo đức và pháp lý

Hiện nay, một trong những vấn đề pháp lý nóng và đang được rất nhiều nhà nghiên cứu quan tâm đó là Quyền tác giả đối với những sản phẩm do AI tạo ra. Vấn đề pháp lý được đặt ra ở đây là ai mới thực sự là “cha đẻ” của các tác phẩm AI, là người dùng, là người tạo ra AI hay là chính AI? Bên cạnh đó khi tác phẩm do AI tạo ra vi phạm bản quyền, chủ thể nào sẽ phải chịu trách nhiệm pháp lý? Việc thiếu khung pháp lý rõ ràng về vấn đề này dẫn đến nhiều tranh chấp kiện tụng, đặc biệt khi các tác phẩm AI có sự tương đồng cao với các tác phẩm gốc trong tập dữ liệu huấn luyện.

Cơ hội học hỏi và phát triển trong thời đại AI

Tác động mang tính cách mạng lớn nhất của AI chính là khả năng đơn giản hóa triệt để quá trình sáng tạo. Đối với cộng đồng sinh viên nói chung và sinh viên UEH nói riêng, AI đã trở thành người bạn không thể thiếu và đồng hành cùng sinh viên trong các dự án như một trợ lý đắc lực giúp nâng cao hiệu suất và chất lượng công việc. Tuy nhiên, điều quan trọng là việc người dùng cần nhận thức đúng về vị trí của AI trong quá trình sáng tạo, nếu được khai thác đúng đắn, AI sẽ phát huy tối đa vai trò là một trợ lý sáng tạo thay vì một kẻ thay thế con người. 

Tháng tư vừa qua, Đại học Kinh tế Hồ Chí Minh ra mắt trợ lý ảo UEH AI Chatbot nhằm ứng dụng AI trong việc tư vấn tuyển sinh và định hướng sinh viên UEH. Sự ra đời của UEH AI Chatbot đã đánh dấu một bước tiến quan trọng trong hành trình chuyển đổi số tại Đại học Kinh tế Thành phố Hồ Chí Minh, hướng đến xây dựng một hệ sinh thái giáo dục thông minh, hiện đại và tiệm cận với thế giới.

Ra mắt trợ lý ảo UEH AI Chatbot

(Nguồn: UEH)

Tương lai nghề nghiệp và kỹ năng cần có trong kỷ nguyên số

Để khẳng định giá trị và nâng cấp bản thân trước cảnh cổng của kỷ nguyên số, mỗi cá nhân cần tích lũy cho mình bộ ba kỹ năng để tạo nền tảng vững chắc.  Thứ nhất là kỹ năng viết câu lệnh (Prompt Engineering), đây được xem là kỹ năng giao tiếp với AI, biến AI trở thành một trợ lý cá nhân hóa và hỗ trợ hiệu quả. Thứ hai là kỹ năng phản biện thông tin (Critical Information Literacy), người dùng cần thẩm định tính chính xác của những thông tin do AI cung cấp, tránh bị rơi vào tình trạng thiên vị tự động hóa và có khả năng đưa ra những quyết định dựa trên nền tảng thông tin không đáng tin cậy. Cuối cùng là kỹ năng sáng tạo độc bản (Authentic Creativity), đây là giá trị cốt lõi mang “dấu ấn cá nhân” giúp người dùng giữ vững linh hồn của sự sáng tạo và khẳng định vị thế bản thân trước sự bão hòa của thị trường AI.

AI là một đòn bẩy giúp con người nâng cao hiệu suất công việc và tối ưu hóa thời gian, nhưng đồng thời cũng phơi bày những nguy cơ về sự xói mòn những giá trị cốt lõi. Vấn đề không nằm ở bản thân công nghệ, mà ở ý thức và đạo đức của người sử dụng. Để làm chủ kỷ nguyên số, thế hệ trẻ cần coi AI là động lực nâng cấp, tập trung tích lũy bộ kỹ năng cốt lõi nhằm đảm bảo AI phục vụ với vai trò là trợ lý đắc lực, chứ không phải là kẻ thay thế làm xóa mờ bản sắc và năng lực cốt lõi của con người.

Tin, ảnh: Ban Chăm sóc người học (DSA)

TÀI LIỆU THAM KHẢO

1. Bùi K. H., & Phạm T. D. H. (2025). Pháp luật về bảo hộ quyền tác giả đối với tác phẩm được tạo ra bởi trí tuệ nhân tạo (AI) theo quy định của Liên minh châu Âu và một số quốc gia trên thế giới. 
2. Deepfake statistics (2025): 25 new facts for CFOs | Eftsure US. (n.d.). Retrieved 11 November 2025
3. (PDF) Bending the Automation Bias Curve: A Study of Human and AI-based Decision Making in National Security Contexts. (n.d.). ResearchGate. 
4. Quỳnh L. C. N. (2025, January 13). Tác hại của AI: Những nguy cơ tiềm ẩn mà bạn cần biết. Việt Nam Marketing. 
5. The AI data challenge: How do we protect privacy and other fundamental rights in an AI-driven world? (n.d.). Retrieved 11 November 2025